Από τη Χίο μέχρι την Καρδίτσα, φοιτητές και φοιτήτριες μιλούν για σχολές που δεν ήταν ούτε στο top 10 τους, ούτε στα όνειρά τους — αλλά τελικά τους έδωσαν περισσότερα απ’ όσα περίμεναν.

Μηχανογραφικό. Μια λέξη που φέρνει στο μυαλό κουτάκια, αριθμούς, προτεραιότητες, κι ένα σωρό υπολογισμούς για «σχολές με μέλλον». Κι όμως — μέσα σε αυτό το φαινομενικά τεχνικό έγγραφο, χωράει όλο το άγχος και οι προσδοκίες ενός δεκαοκτάχρονου. Όλοι ψάχνουν τη «σωστή» επιλογή. Λίγοι, όμως, σκέφτονται πως η σωστή επιλογή μπορεί να βρίσκεται λίγο έξω από το οπτικό τους πεδίο.

Γιατί αν ρίξεις το βλέμμα λίγο έξω από τα μεγάλα αστικά κέντρα, θα δεις έναν άλλον χάρτη. Έναν χάρτη γεμάτο τμήματα σε πόλεις που δεν έγιναν ποτέ hashtags, δεν γεμίζουν αμφιθέατρα αλλά γεμίζουν βιογραφικά, φοιτητές/τριες που δεν πήγαν εκεί που ήθελαν — αλλά βρήκαν ακριβώς αυτό που χρειάζονταν. Κι άλλοι που πήγαν επειδή το ήθελαν. Ναι, υπάρχουν κι αυτοί. Ο πρώτος στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων στη Χίο έγραψε 17.815. Στην Πληροφορική της Καστοριάς, 17.020. Όχι, δεν μπήκαν εκεί επειδή «δεν πέρασαν αλλού». Δεν έριξαν τα μόρια τους κι «όπου κάτσει». Ήξεραν —ή έστω, ήλπιζαν— ότι κάτι καλό θα βρουν εκεί. Και για να σε προλάβω — ναι, μερικές φορές οι υψηλοί βαθμοί σχετίζονται με μετεγγραφές. Το ξέρουμε. Αλλά υπάρχουν κι εκείνοι/ες που μένουν. Που δεν έψαχναν απλώς «μία βάση» αλλά μια αρχή. Πίσω από αυτά τα Τμήματα που θεωρούνται «δευτερεύοντα», συχνά κρύβονται ακαδημαϊκά διαμάντια. Και υποψήφιοι/ες που ήξεραν πολύ καλά τι διάλεγαν — ή που το κατάλαβαν στην πορεία.

Όπως η Βασιλική Θ., απόφοιτη του Τμήματος Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων — που δεν ήθελε ούτε να το σκέφτεται. «Καστοριά; Όχι, ευχαριστώ». Κι όμως, όχι μόνο πήγε, αλλά σήμερα μιλά για την καλύτερη απόφαση που δεν πήρε ποτέ συνειδητά. «Τελικά πήγα χωρίς μεγάλες προσδοκίες, αλλά τελικά η σχολή μου άνοιξε δρόμους που ούτε φανταζόμουν και με οδήγησε σε μια πολύ καλή επαγγελματική αποκατάσταση», παραδέχεται με εκείνη τη χαρακτηριστική σιγουριά που έχουν μόνο όσοι/ες διαψεύστηκαν ευχάριστα.  

Οι πόλεις που (δεν) είχες στο μυαλό σου

Από την Καστοριά μέχρι τη Σύρο και από τη Μυτιλήνη μέχρι το Κιλκίς, ξεδιπλώνεται ένας πανεπιστημιακός χάρτης που δεν πιάνει θέση στα πρωτοσέλιδα. Δεν κάνει θόρυβο — αλλά αν πλησιάσεις, θα τον ακούσεις να δουλεύει. Στη Σάμο, το Τμήμα Μηχανικών Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστημάτων έχει καθηγητές/τριες στη λίστα του 2% των κορυφαίων ερευνητών παγκοσμίως. Στην Καβάλα, το Τμήμα Φυσικής, διαθέτει εργαστήρια υψηλής τεχνολογίας, συνολικής αξίας άνω των 10 εκατομμυρίων ευρώ, και δίνει έμφαση σε τομείς αιχμής όπως η Ενέργεια, η Υγεία, η Ηλεκτρονική και η Πληροφορική.

Τμήματα που κάποτε περνούσαν σχεδόν απαρατήρητα —  σήμερα διεκδικούν δυναμικά θέση στον νέο χάρτη της γνώσης, συχνά με πιο πρακτικό, εξωστρεφή και τοπικά  συνδεδεμένο προσανατολισμό. Όπως εξηγεί ο καθηγητής Νικόλαος Βόρδος, πρόεδρος του Τμήματος Φυσικής ΔΠΘ, το πρόγραμμα σπουδών στην Καβάλα έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να συνδυάζει θεωρητική κατάρτιση με πρακτική εξάσκηση, ενώ η καλή αναλογία φοιτητών/τριών προς διδάσκοντες επιτρέπει προσωπική ακαδημαϊκή  καθοδήγηση και ουσιαστική σύνδεση με την τοπική κοινωνία και αγορά. Για πολλούς/ες φοιτητές/τριες, η ζωή σε μια μικρή πόλη δεν είναι απλώς πιο ήσυχη ή πιο οικονομική. Είναι πιο ανθρώπινη. Πιο «δική σου». Σου επιτρέπει να βρεις ρυθμό, να πάρεις ανάσα, να εστιάσεις σε αυτά που πραγματικά έχουν σημασία — χωρίς να σε κυνηγά το ρολόι ή το κόστος ζωής. 

Μικρές πόλεις, μεγάλες αφηγήσεις

Η Ζωή Μ. πέρασε στο Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων στη Σύρο χωρίς να έχει ιδέα πού πάει. Κυριολεκτικά. «Δεν ήξερα τίποτα για το νησί ή τη σχολή», λέει. «Η ζωή εκεί δεν είναι πάντα εύκολη — ειδικά τον χειμώνα, όταν δεν έχεις πολλές επιλογές για μετακίνηση ή διασκέδαση». Αλλά, όπως συμβαίνει με πολλά    πράγματα που στην αρχή μοιάζουν περιοριστικά, τελικά αφήνουν χώρο για βάθος. Η Σύρος, λέει, της έδωσε κάτι που δεν φαινόταν στα χαρτιά. Όχι απλώς μαθήματα, αλλά και εμπειρία: «Το Τμήμα διοργανώνει δράσεις, συνεργασίες με εξωτερικούς φορείς, υπάρχει ζωντάνια. Και η επαφή με τους διδάσκοντες είναι άμεση». Κι αν η καθημερινότητα έχει τους περιορισμούς της, η αίσθηση των σπουδών είναι πιο συμπαγής. Πιο καθαρή γιατί όταν όλα γύρω είναι ήσυχα, ακούς καλύτερα.

Απροσδόκητα θετική ήταν η εμπειρία και για τη Μαρίνα Κ. στην Καρδίτσα. Πέρασε στο Τμήμα Δημόσιας και Ενιαίας Υγείας — και πήγε. Χωρίς πολλά ερωτηματικά, χωρίς να ψάξει τα πάντα, χωρίς υπερβολική αγωνία. Πήγε, έμεινε, δεν το μετάνιωσε. «Οι αποστάσεις σχεδόν εκμηδενίζονται», λέει. «Η επικοινωνία μεταξύ φοιτητών γίνεται πιο άμεση, οι φιλίες πιο εύκολες. Όσο για το ακαδημαϊκό επίπεδο, δεν έχουμε τίποτα να ζηλέψουμε από τα μεγάλα ιδρύματα». Η Καρδίτσα δεν έχει φώτα, δεν έχει φήμη — έχει όμως ρυθμό. Ένα τμήμα μικρό και οικείο, που λειτουργεί σαν κοινότητα και όχι σαν γραφείο με αριθμούς μητρώου. Μια καθημερινότητα όπου σε θυμούνται με το μικρό σου. Κι αυτό, τελικά, κάνει τη διαφορά.

Λίγο πιο μακριά, στη Μυτιλήνη, η Κατερίνα Π. ανακάλυψε ότι η απομόνωση δεν είναι πάντα μειονέκτημα. Φοιτήτρια του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, μιλά για έναν ρυθμό πιο αργό — και τελικά, πιο ουσιαστικό. «Ναι, η Μυτιλήνη είναι μακριά. Και ναι, ειδικά τον χειμώνα οι μετακινήσεις είναι δύσκολες — ή μπορεί το καλοκαίρι να αφήσεις το σπίτι σου, για να το ξαναβρείς τον Σεπτέμβρη. Όμως έχεις χρόνο για τον εαυτό σου, να εστιάσεις στις σπουδές σου, να χαρείς το τοπίο. Υπάρχει μια αίσθηση κοινότητας — είμαστε όλοι στο ίδιο καράβι, και δημιουργούνται δυνατές φιλίες».

Την ίδια ώρα, στην άλλη άκρη του ίδιου πελάγους, ο αδερφός της, ο Άρης Π., επέλεγε τη Χίο — για δεύτερη φορά. Φοιτητής του Τμήματος Οικονομικής και Διοίκησης του Τουρισμού στη Χίο, βρέθηκε εκεί όχι μία, αλλά δύο φορές. «Την πρώτη το απέρριψα κατευθείαν. Μου φάνηκε μακριά, δεσμευτικό. Όταν πέρασα πάλι στη Χίο τη δεύτερη φορά, το πήρα σαν σημάδι και πήγα». Και τελικά; «Η ζωή στο νησί είναι ήρεμη, χαλαρή. Είμαστε λίγα άτομα, έχουμε άμεση σχέση με τους καθηγητές, δεν υπάρχουν μεγάλα κενά στα μαθήματα». Το «δεσμευτικό» έγινε γνώριμο. Και τελικά, παραγωγικό.

 Μακριά από τα νησιά και τις αποστάσεις τους, στην Άρτα, η Χίλμα Σ. έψαχνε κάτι τελείως διαφορετικό. Και τελικά το βρήκε εκεί που δεν το φανταζόταν: στο Τμήμα  Μουσικών Σπουδών. «Στη σχολή μας αισθάνομαι τυχερή», λέει. «Τα μικρά τμήματα μας επιτρέπουν να έχουμε πολύ καλή επαφή με τους καθηγητές. Παρόλο που οι υποδομές είναι σε δύσκολη κατάσταση και συχνά νιώθουμε κάπως “ξεχασμένοι”, οι διδάσκοντες κάνουν αξιόλογη δουλειά». Και όχι μόνο στις αίθουσες. «Μέσα από συναυλίες και φεστιβάλ, έχουμε την ευκαιρία να συνεργαστούμε με καταξιωμένους μουσικούς και να δοκιμαστούμε σε πραγματικές συνθήκες». Μια σχολή που δεν φωνάζει, αλλά ακούγεται.
 
 Αντίστοιχα «ζεστή» – παρότι κυριολεκτικά παγωμένη – ήταν η πρώτη εμπειρία του Στέλιου Μ. στη Φλώρινα. Φοιτητής του Τμήματος Ψυχολογίας, θυμάται: «Η πρώτη μου επαφή με τη Φλώρινα ήταν... παγωμένη – κυριολεκτικά. Όμως η εμπειρία μου αποδείχτηκε ζεστή, ανθρώπινη και γεμάτη ευκαιρίες.Το Τμήμα Ψυχολογίας έχει εξαιρετικό επίπεδο, οι καθηγητές είναι κοντά στους φοιτητές και η πόλη, με τον καιρό, γίνεται δεύτερο σπίτι. «Οι φοιτητές έρχονται κλαίγοντας και φεύγουν κλαίγοντας» – αυτή τη φράση των ντόπιων την καταλαβαίνεις μόνο όταν έρθει η ώρα να φύγεις».

 Όταν το «μικρό» σημαίνει κοντά σου

 Το λένε οι φοιτητές — το επιβεβαιώνουν και οι διδάσκοντες: οι μικρές σχολές, στις μικρές πόλεις, δεν είναι «συμβιβασμός». Είναι άλλο μοντέλο. Και, για πολλούς, καλύτερο.

Ο καθηγητής Γεώργιος Ντάλος, πρόεδρος του Τμήματος Δασολογίας, Επιστημών Ξύλου και Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, δεν το βλέπει ως έλλειμμα. Το αντίθετο:«Οι σχολές σε μικρές πόλεις έχουν τρία μεγάλα ατού: προσωπική εκπαίδευση, στενή σχέση με την τοπική κοινωνία και ευελιξία στην καινοτομία».

Με πιο απλά λόγια;
Λιγότεροι φοιτητές, περισσότερη πράξη, περισσότερες πιθανότητες να ασχοληθείς με κάτι που έχει νόημα. Όχι απλώς να «περάσεις στο πανεπιστήμιο». Να το ζήσεις. Από μέσα. Στο δικό τους Τμήμα, φοιτητές/τριες εκπαιδεύονται σε τεχνολογίες αιχμής — 3D scanning και printing, ποιοτικό έλεγχο υλικών, βιώσιμη διαχείριση δασών. Και το κάνουν σε μικρές ομάδες, με προσωπική καθοδήγηση. Και δεν μένει εκεί. Η σχολή συνεργάζεται με διεθνείς φορείς — από μονάδες ξυλείας και περιβαλλοντικές οργανώσεις μέχρι πανεπιστήμια της Σκανδιναβίας.  «Δεν προσπαθούμε να μοιάσουμε στα μεγάλα πανεπιστήμια. Προσφέρουμε κάτι άλλο: εκπαίδευση με ουσία, σχέσεις με ανθρώπους, και σπουδές που έχουν άμεσο αντίκτυπο στην κοινωνία», λέει ο καθηγητής. Και κάπου εκεί συνοψίζεται όλη η λογική του διαφορετικού πανεπιστημιακού χάρτη.

Δες ξανά τον χάρτη

Η «κρυφή γεωγραφία» του Μηχανογραφικού δεν αφορά μόνο το πού πας — αλλά και το πώς σκέφτεσαι. Είναι ο τρόπος που βλέπεις τα πράγματα. Η ικανότητα να κοιτάς πέρα από τα στερεότυπα, να εντοπίζεις ευκαιρίες εκεί όπου οι άλλοι βλέπουν μόνο απόσταση ή «δεύτερη επιλογή».

Στις μικρές πόλεις, οι σχολές δεν υπόσχονται εύκολες λύσεις. Αλλά προσφέρουν κάτι που δύσκολα μετριέται: εγγύτητα, καθαρότητα στόχων, πραγματικές σχέσεις. Εκεί, το πτυχίο δεν είναι απλώς ένας τίτλος. Είναι εμπειρία, διαδρομή, δέσιμο.

Για πολλούς φοιτητές και πολλές φοιτήτριες, αυτή η επιλογή δεν έκρυβε απλώς μια θέση στο πανεπιστήμιο — αλλά μια νέα αρχή. Ένα περιβάλλον που τους έδωσε χώρο να βρουν τον εαυτό τους, να δουλέψουν με ουσία, να ζήσουν με ρυθμό δικό τους.

Όταν ετοιμάζεις το μηχανογραφικό σου, κάνε ένα βήμα πίσω. Δες ξανά τον χάρτη.
Θυμήσου: δεν επιλέγεις μόνο μια πόλη ή μια σχολή.

Επιλέγεις από πού θα ξεκινήσει το δικό σου ταξίδι.
Και αυτό μπορεί να ξεκινήσει — από εκεί που δεν το περίμενες.

Κείμενο: Σοφία Καμπέρη, Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού 
Εικόνα: Canva