Η Δημοσιογραφία είναι ένα από τα βασικότερα κομμάτια του παζλ της καθημερινής μας ζωής. Η πηγή της δημοσιογραφίας είναι το Γεγονός, και ο τρόπος που διαχέεται είναι τα διαθέσιμα “Μέσα”, γι’ αυτό και μιλάμε για Μέσα Επικοινωνίας.

Ποτέ ξανά στην ανθρώπινη ιστορία δεν υπήρχαν τόσα πολλά Μέσα.

Εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία, ραδιόφωνο, τηλεόραση, blogs, ιστοσελίδες και social media, αλλά και κινηματογραφικά/τηλεοπτικά είδη όπως το ντοκιμαντέρ, ή τα πιο πρόσφατα vlogs και podcasts, όλα συνιστούν διαύλους επικοινωνίας και ενημέρωσης. Αν και ο οποιοσδήποτε μπορεί να έχει “φωνή” ή “πρόσβαση” σε αυτά, οι δημοσιογράφοι είναι οι κατεξοχήν επαγγελματίες που είναι επιφορτισμένοι με το να συλλέγουν, να ερευνούν, να αντιπαραβάλλουν, να συγκρίνουν και να αναδεικνύουν πληροφορίες και απόψεις που χρειάζεται να διαδοθούν. Αυτό το κάνουν γραπτώς ή προφορικώς, οπότε η βασική δεξιότητα που καλείται ένας δυνητικός δημοσιογράφος να αναπτύξει είναι το skill της επικοινωνίας. Όλα έχουν τον σωστό τρόπο με τον οποίο πρέπει να επικοινωνηθούν, καθώς ένας λανθασμένος τρόπος μπορεί να διαστρεβλώσει την είδηση ή να την υποβαθμίσει. Γι αυτό και οι ευρύς όρος “Επικοινωνία” καλύπτει σε μεγάλο βαθμό την έννοια της Δημοσιογραφίας. Αν μπορούμε να πούμε ότι τρία είναι τα βασικά αναγκαία χαρακτηριστικά της δημοσιογραφικής πρακτικής τότε αυτά είναι η Αντικειμενικότητα, η Εγκυρότητα και η Αλήθεια.

Το μεγαλύτερο “στοίχημα” κάθε δημοσιογράφου είναι να αποδείξει ότι υπηρετεί τα τρία αυτά χαρακτηριστικά, και ότι λειτουργεί ανεξάρτητα από πολιτικές, επιχειρηματικές ή οποιουδήποτε άλλου είδους επιρροές. Η ορθή ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του κοινού πρέπει να είναι οι μόνοι του στόχοι.

Τα είδη της δημοσιογραφίας

Τα είδη της δημοσιογραφίας είναι όσα και οι πτυχές των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και ενδιαφερόντων. Υπάρχει η πολιτική δημοσιογραφία (πολιτικό ρεπορτάζ), το κοινωνικό ρεπορτάζ, το πολιτιστικό ρεπορτάζ, η αθλητική δημοσιογραφία, η δημοσιογραφία για την εκπαίδευση και την αγορά εργασίας, η δημοσιογραφία για την εστίαση (γαστρονομία) κ.ο.κ.

Επίσης υπάρχουν αρκετές δημοσιογραφικές “εξειδικεύσεις”, κάποιοι δημοσιογράφοι είναι περισσότερο εξειδικευμένοι στην Έρευνα, άλλοι στην Κοινωνική και Πολιτική Ανάλυση ή στις Συνεντεύξεις, άλλοι είναι περισσότερο δεινοί στην σύνταξη/συγγραφή κειμένων, άλλοι στην καταγραφή άποψης και άλλοι στην παρουσίαση.

«Η δημοσίευση είναι η ψυχή της δικαιοσύνης».

Αυτή η φράση υπάρχει στην κεντρική αίθουσα εκδηλώσεων της ΕΣΗΕΑ στην Αθήνα και ανήκει στον Ιωάννη Ιάκωβο Μάγερ ο οποίος την 1η Ιανουαρίου 1824 εξέδωσε την πρώτη ελληνική εφημερίδα, τα «Ελληνικά Χρονικά» και στην Ελλάδα θεωρήθηκε ο “πατέρας” της Δημοσιογραφίας. Η φράση αυτή δείχνει και την ουσία της αξίας της Δημοσιογραφίας στην ανθρωπότητα.

Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για να σπουδάσεις Επικοινωνία-Δημοσιογραφία:

Μεγάλο εύρος γνώσεων: Οι σπουδές επικοινωνίας καλύπτουν συνήθως ένα μεγάλο εύρος γνώσεων. Οι φοιτητές έρχονται σε επαφή με τομείς όπως η δημιουργική γραφή, η πολιτική επικοινωνία, τα οικονομικά, ο πολιτισμός (άμεσα συνδεδεμένος με τις σπουδές Επικοινωνίας/Δημοσιογραφίας), αλλά και πιο συγκεκριμένα πεδία όπως η Τέχνη, ο Κινηματογραφος κ.λπ. Ένα πτυχίο Επικοινωνίας δημιουργεί στις περισσότερες περιπτώσεις έναν πολυσχιδή επαγγελματία, ακόμα κι αν εκείνος επικεντρωθεί σε ένα πεδίο ενδιαφέροντος.

Πρώτη γραμμή των γεγονότων: Οι δημοσιογράφοι έχουν το προνόμιο και την ικανότητα να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των γεγονότων ή ακόμα και να προβλέπουν εξελίξεις. Πολλά από τα θέματα που καλύπτουν διαθέτουν μεγάλη κοινωνική και ιστορική σημασία, οπότε ως δημοσιογράφος παίρνεις ικανοποίηση γνωρίζοντας ότι διαδραματίζεις σημαντικό ρόλο στη ροή των εξελίξεων. Αξιοσημείωτο είναι ότι το 2021 το Νόμπελ Ειρήνης απονεμήθηκε σε δύο δημοσιογράφους: στη Μαρία Ρέσα από τις Φιλιππίνες και Ντμίτρι Μουράτοφ από τη Ρωσία.

Συναφείς κλάδοι: Με σπουδές επικοινωνίας/δημοσιογραφίας έχεις την επιλογή να γνωρίσεις και να δραστηριοποιηθείς σε συναφείς κλάδους όπως οι Δημόσιες Σχέσεις, η Διαφήμιση, η Διοίκηση Επικοινωνίας, οι Εκδόσεις, ή η Πολιτιστική Διαχείριση.

Το επάγγελμα του Δημοσιογράφου χρειάζεται υψηλό επίπεδο δεξιοτήτων. Κάποτε ήταν σύνηθες να μιλάμε για “δημοσιογραφία του δρόμου”, για δημοσιογράφους δηλαδή που έμαθαν τη δουλειά χωρίς αντίστοιχες σπουδές. Σήμερα με τα νέα δεδομένα του κλάδου και την ψηφιοποίηση των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, οι απαιτήσεις έχουν αυξηθεί ραγδαία, καθώς οι δημοσιογράφοι πρέπει να έχουν και τεχνικές γνώσεις.

Ως δημοσιογράφος πρέπει να είναι κανείς σε συνεχή επαγρύπνηση, να προσέχει και να διασταυρώνει τις πηγές του, να χτίζει συνεχώς ένα δίκτυο έγκυρων πηγών, να αποκρούει τυχόν πυρά της κοινής γνώμης, να αφουγκράζεται τις εξελίξεις. Οι δημοσιογράφοι δεν είναι πάντα ευχάριστοι γιατί καλούνται να λένε και κάποιες άβολες αλήθειες. 

Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του επαγγέλματος είναι η μάχη με τα fake news. Η εμπιστοσύνη του κόσμου προς τα ΜΜΕ και κυρίως προς τις ειδήσεις, είναι αρκετά κλονισμένη στην Ελλάδα, οπότε μια από τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσεις είναι να αποκαταστήσεις από τη δική σου πλευρά αυτή τη σχέση εμπιστοσύνης. 

Οι συνθήκες εργασίας επίσης, δεν είναι ιδανικές. Αρκετοί δημοσιογράφοι -κυρίως όσοι κάνουν εξωτερικό ρεπορτάζ- δουλεύουν στο κρύο, το χιόνι ή τη βροχή, μπορεί να χρειαστεί να “καλύψουν” διαδηλώσεις και πορείες, να βρεθούν σε επικίνδυνες συνθήκες, πόσο μάλλον όταν καλούνται να καλύψουν γεγονότα σε εμπόλεμες ζώνες, σε φυσικές καταστροφές ή σε δυσάρεστα συμβάντα.

Τέλος, από άποψη ωρών εργασίας, η δημοσιογραφία έχει συνήθως άστατα ωράρια. Κυρίως σε ειδησεογραφικά sites και εφημερίδες η δουλειά μπορεί να είναι αρκετά αγχωτική και να τρέχει σε πολύ γρήγορους ρυθμούς, καθώς η “μάχη της είδησης” κρίνεται στο δευτερόλεπτο. Επίσης οι δημοσιογράφοι πολλές φορές δουλεύουν Σάββατα ή και Κυριακές, αργίες, Χριστούγεννα, Πάσχα κ.λπ. καθώς ποτέ δεν σταματάει η ενημέρωση. Σε συνδυασμό με αυτόν τον παράγοντα, οι χαμηλές -συγκριτικά με άλλα επαγγέλματα- αμοιβές του κλάδου μπορεί να λειτουργήσουν αποθαρρυντικά: μεγάλα ονόματα της Δημοσιογραφίας και Παρουσιαστές μπορείς να λαμβάνουν υψηλές αμοιβές, αλλά αυτός δεν είναι ο κανόνας για την πλειοψηφία των δημοσιογράφων.

Ελλάδα

• Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, Πάντειο Πανεπιστήμιο
  Στο τρίτο έτος σπουδών καλείσαι να επιλέξεις ανάμεσα σε τρεις κατευθύνσεις:
  • Κατεύθυνση Δημοσιογραφίας
  • Κατεύθυνση Διαφήμισης και Δημοσίων Σχέσεων
  • Κατεύθυνση Πολιτισμού και Πολιτιστικής Διαχείρισης
• Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
• Δημοσιογραφίας και Μ.Μ.Ε, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)
• Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας 
• Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας, Ιόνιο Πανεπιστήμιο 

Κύπρος

• Δημοσιογραφία, Πανεπιστήμιο Κύπρου 
• Επικοινωνίας και Σπουδών Διαδικτύου, Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου
• Ψηφιακή Επικοινωνία και Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
• Δημοσιογραφία, Frederick University 

Το πτυχίο Επικοινωνίας και ΜΜΕ είναι ένα αρκετά ευέλικτο “χαρτί” στα χέρια των αποφοίτων. Ο κλάδος της Επικοινωνίας αγγίζει εκτός από την αμιγή Δημοσιογραφία, πολλές ακόμα παράπλευρες σταδιοδρομίες.

Συνολικά οι απόφοιτοι/ες μιας τέτοιας σχολής απορροφούνται συνήθως από:

• Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (εφημερίδες, ραδιόφωνο, τηλεόραση, sites κ.λπ.) ως Συντάκτες, Δημοσιογράφοι, Αρθρογράφοι, Επιμελητές ύλης, Διορθωτές, Ρεπόρτερ, Ραδιοφωνικοί παραγωγοί, Παρουσιαστές εκπομπών ή ειδήσεων, κ.ά.
• Εταιρείες που ασχολούνται με τις Δημόσιες σχέσεις
• Εταιρείες και Τμήματα Marketing
• Διαφημιστικές Εταιρείες
• Εκδοτικούς οίκους
• Πολιτιστικούς φορείς
• Γραφεία Τύπου Οργανισμών
• Πολιτικά γραφεία (για πολιτική επικοινωνία)
• Εταιρείες ερευνών
• ΜΚΟ

Αρκετοί Δημοσιογράφοι δουλεύουν και ως ελεύθεροι επαγγελματίες, χωρίς εξαρτημένη σχέση εργασίας. Συνεργάζονται δηλαδή με τα Μέσα που επιλέγουν, και με τους όρους που επιλέγουν, απλώς είναι υποχρεωμένοι σε αυτή την περίπτωση να ζουν με μια σχετική οικονομική ανασφάλεια, καθώς δεν ανήκουν σε κάποιο συγκεκριμένο μισθολόγιο.

Παρά το μεγάλο εύρος επιλογών όμως, η Δημοσιογραφία παραμένει ένας κλάδος με υπερ-προσφορά υποψηφίων, και μερικές φορές η επαγγελματική αποκατάσταση μπορεί να μην έρθει εύκολα.

Σημαντικό είναι να πούμε ότι με το Προεδρικό Διάταγμα υπ’ αριθμ. 85/2022 (ΦΕΚ Α’ 232) «Καθορισμός προσόντων διορισμού σε φορείς του Δημοσίου (Προσοντολόγιο-Κλαδολόγιο)», αποκαταστάθηκε μια διάκριση που επί δεκαετίες συνέβαινε στους/στις αποφοίτους των Πανεπιστημιακών Τμημάτων Επικοινωνίας της χώρας, καθώς για πρώτη φορά μετά από 30 και πλέον χρόνια λειτουργίας Πανεπιστημιακών Τμημάτων Επικοινωνίας, Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, Δημοσιογραφίας, Πολιτισμού και Ψηφιακών Μέσων, το εν λόγω επιστημονικό πεδίο απέκτησε αυτοτελή Κλάδο ΠΕ Επικοινωνίας, Ενημέρωσης και Δημοσίων Σχέσεων.