Οι περισσότεροι όταν ακούνε για σπουδές «Γεωγραφίας» νομίζουν ότι πρόκειται για ένα αντικείμενο που περιορίζεται στο «να ξέρεις τις χώρες του κόσμου, τα βουνά, τις θάλασσες και τα ποτάμια»! Κι όμως η Γεωγραφία δεν είναι μόνο αυτά. Είναι από τις πιο «πλούσιες» επιστήμες καθώς μελετά όλη την εξέλιξη της Γης, κάθε γωνιά της Γης, σε κάθε χρονική περίοδο, αγγίζοντας παρελθόν, παρόν και μέλλον, και καλύπτοντας όχι μόνο το φυσικό περιβάλλον αλλά και το ανθρωπογενές περιβάλλον, δηλαδή αυτό που φτιάχτηκε από τους ανθρώπους.

Η Γεωγραφία είναι ένα από τα αρχαιότερα πεδία γνώσης. Μεγάλοι Έλληνες αρχαίοι συγγραφείς ήταν οι πρώτοι που έκαναν πραγματικές γεωγραφικές περιγραφές. Για παράδειγμα, ο Όμηρος, στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια περιγράφει με θαυμαστή ακρίβεια γεωγραφικά σημεία, φυσικά φαινόμενα και κοινωνικές δομές. Δεν θα ήταν άστοχο να πούμε ότι ο Όμηρος αλλά και ο Ησίοδος ήταν οι πρώτοι Έλληνες Γεωγράφοι.  

Από τότε μέχρι σήμερα, πολύ νερό έχει κυλήσει στον μύλο της Γεωγραφίας. Στη χώρα μας έκανε “επαναλανσάρισμα” ως δημοφιλές επιστημονικό πεδίο τα τελευταία 30 χρόνια. Σκέψου ότι το πρώτο ακαδημαϊκό τμήμα Γεωγραφίας (στη Μυτιλήνη) δημιουργήθηκε το 1994, ενώ το δεύτερο (στο Χαροκόπειο στην Αθήνα), μόλις το 2000. Σκέψου επίσης ότι η Ένωση Γεωγράφων Ελλάδας δημιουργήθηκε μόλις το 2003!

Το τελευταίο διάστημα, το ενδιαφέρον για τη Γεωγραφία έχει αναζωπυρωθεί σε μεγάλο βαθμό. Από εκεί που η επιστήμη άγγιζε ένα ειδικό κοινό, ξαφνικά, με τις σωστές κινήσεις αποκαλύφθηκε πόσο… κουλ είναι. Σελίδες στα social media, όπως η φανταστική «Η Γεωγραφία είναι πολύ κουλ», αλλά και νέες εκδόσεις και βιβλία που άρχισαν να κυκλοφορούν και να γίνονται best sellers («Αιχμάλωτοι της Γεωγραφίας» του Tim Marshall κ.ά), έφεραν τη Γεωγραφία στη θέση που της αξίζει. 

Αν σκεφτούμε μάλιστα, ότι ως κλάδος συνδέεται άρρηκτα με το πιο σημαντικό ίσως ζήτημα της εποχής μας, το φαινόμενο της Κλιματικής Κρίσης, θα καταλάβουμε τη μεγάλη εξάπλωσή της ως πεδίο ενδιαφέροντος.

Με τι άλλο όμως ασχολείται η Γεωγραφία;

Με οτιδήποτε έχει να κάνει με πώς συγκροτείται το περιβάλλον μας και το πώς το περιβάλλον αυτό επηρεάζει και επηρεάζεται από τον Άνθρωπο. Γι’ αυτό θεωρείται αντιστοίχως φυσική αλλά και κοινωνική επιστήμη.

Η Γεωγραφία μελετά και ερμηνεύει όχι μόνο τον πλανήτη που πατάμε, αλλά και τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές, οικονομικές, τεχνολογικές και πολιτικές διεργασίες που συμβαίνουν σε αυτόν. 

Σπουδάζοντας Γεωγραφία θα έρθεις σε επαφή με αντικείμενα όπως η κλιματική αλλαγή, η αστικοποίηση, η περιαστικοίηση, η ερημοποίηση, η υποβάθμιση του εδάφους, οι φυσικοί πόροι, η εκβιομηχάνιση και η αποβιομηχάνιση, η παγκοσμιοποίηση, η τουριστική ανάπτυξη, τα φαινόμενα μετανάστευσης. Θα εξοικειωθείς με όπως πεδία όπως η γεωμορφολογία, η χαρτογραφία, η επιστήμη των γεωγραφικών πληροφοριών, η τηλεπισκόπηση, η αειφόρος ανάπτυξη, τα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών (GIS) και άλλα που σχετίζονται με την κατανόηση και την έρευνα πάνω στον πλανήτη που μας φιλοξενεί. Παράλληλα οι βασικοί άξονες που θα μελετήσεις είναι η Φυσική Γεωγραφία, η Ανθρωπογεωγραφία, ο Σχεδιασμός του χώρου, αλλά και το πιο σύγχρονο -και πολύ ενδιαφέρον- πεδίο της Γεωπληροφορικής, της επιστήμης που αναπτύσσει και αξιοποιεί την Πληροφορική για να επεξεργαστεί γεωγραφικά δεδομένα. 

Όπως λέει και ο Αθανάσιος Κίζος, Πρόεδρος του Τμήματος Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου «Η γεωγραφία είναι σε θέση να αρθρώνει προτάσεις και τρόπους επίλυσής τους. Χωρίς να υποκαθιστά τις επιστήμες του σχεδιασμού και ρύθμισης του χώρου –Πολεοδομία, Χωροταξία, Περιφερειακή Επιστήμη– η γεωγραφική ανάλυση αποτελεί απαραίτητο και αναπόσπαστο υπόβαθρο των σχεδιαζόμενων παρεμβάσεων στον χώρο, όπως είναι για παράδειγμα τα προγράμματα περιφερειακής, τοπικής, και οικιστικής ανάπτυξης και σχεδιασμού, κοινωνικής, οικονομικής, αγροτικής και περιβαλλοντικής πολιτικής, τα έργα υποδομής, τα έργα βελτίωσης και προστασίας του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος».

«Μου αρέσει καλύτερα η Γεωγραφία, είπε, γιατί τα βουνά και τα ποτάμια σας γνωρίζουν το μυστικό. Μην δίνετε καμία σημασία στα σύνορα». Αυτή η φράση είναι από επιλεγμένες ιστορίες και σχέδια του Brian Andreas και δείχνει τη δύναμη της Γεωγραφίας να καθορίζει κοινωνικές και ιστορικές δυνάμεις, κυριαρχώντας πάνω σε τεχνητά σύνορα.

Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για να σπουδάσει κάποιος Γεωγραφία:

Η φύση της Γεωγραφίας: Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης οι χώρες μας, οι άνθρωποι, το περιβάλλον, οι οικονομίες, τα πολιτικά συστήματα, οι φυσικοί και ανθρώπινοι πόροι, οι κοινωνικοί χώροι και οι αγορές δεν ήταν ποτέ τόσο αλληλένδετα και ποτέ τόσο αλληλεξαρτώμενα. Ένας γεωγράφος μπορεί να καταλάβει καλύτερα από τον καθένα αυτές τις πραγματικότητες σε όλο τον πλανήτη.

Η ευρύτητα πεδίου: Σήμερα πολύ περισσότερο από ποτέ η ανθρωπότητα είναι αντιμέτωπη με σωρεία θεμάτων-προβλημάτων με έντονη τη γεωγραφική διάσταση. Σπουδάζοντας Γεωγραφία έρχεσαι σε επαφή με μια σχεδόν ανεξάντλητη ποικιλία φυσικών και κοινωνικών φαινομένων που συμβαίνουν στον χώρο και το χρόνο – όπως, για παράδειγμα, η υποβάθμιση του εδάφους και η ερημοποίηση, την κλιματική αλλαγή και η κλιματική κρίση, η μετανάστευση, η ανάπτυξη πόλεων, η παγκοσμιοποίηση, οι γεωπολιτικές ισορροπίες και συγκρούσεις.

Η πρόοδος της τεχνολογίας: Οι γεωχωρικές τεχνολογίες είναι σε μεγάλη εξέλιξη. Συστήματα χαρτογράφησης, GIS, δορυφορικές εικόνες, GPS και συστήματα πλοήγησης κυριαρχούν πλέον στην καθημερινότητά μας. Όσο εξελίσσεται η Τεχνολογία και η Τεχνητή Νοημοσύνη, τόσο οι εφαρμογές τους θα επηρεάζουν και τον τρόπο που παρατηρούμε και κατανοούμε τον κόσμο.

Επειδή μεγάλο κομμάτι της Γεωγραφίας αγγίζει πολιτικά και οικονομικά θέματα, αρκετοί Γεωγράφοι βρίσκονται αντιμέτωποι με την εμπλοκή τους με πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα και αντιπαλότητες, πράγμα που μπορεί να μην ήταν καθόλου στα υπόψιν τους όταν ξεκινούσαν την ενασχόλησή τους με το αντικείμενο.

Επίσης, ως κλάδος είναι από εκείνους που δεν έχουν υψηλές προοπτικές ανάπτυξης. Τα κατά τόπους «Γραφεία Στατιστικών Απασχολησιμότητας» ανά τον κόσμο, δείχνουν ότι το επάγγελμα προβλέπεται να έχει μικρό ως μηδενικό ρυθμό αύξησης της απασχόλησης μέχρι το 2031. 

• Τμήμα Γεωγραφίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο 
• Τμήμα Γεωγραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 

(Στην Κύπρο δεν διατίθεται αυτή τη στιγμή Τμήμα Γεωγραφίας. Υπάρχει όμως Τμήμα Μηχανικών Γεωπληροφορικής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου)

Όπως αναφέρεται και στη σελίδα 'Ενωσης Γεωγράφων, ο/η Πτυχιούχος Γεωγράφος μπορεί να ασχοληθεί με ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, που ενδεικτικά περιλαμβάνει τη χωρική ανάλυση και την οργάνωση του χώρου, τη διαμόρφωση χωροταξικών, αναπτυξιακών και κοινωνικών πολιτικών και προγραμμάτων, την ολοκληρωμένη διαχείριση πληροφοριών μέσω Εφαρμογών Γεωπληροφορικής, την εκπόνηση μελετών, τη διαχείριση μεταναστευτικών προβλημάτων και ζητημάτων γεωπολιτικής καθώς και την παραγωγή χαρτών. 

 Ειδικότερα, οι Γεωγράφοι συμμετέχουν στις Προκηρύξεις Α.Σ.Ε.Π. και εντάσσονται στο Π.Ε. (Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης) Περιβάλλοντος, σύμφωνα με το νέο προσοντολόγιο Π.Δ. 85/2022, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει.

  Ακόμα, εντάσσονται στον νεοσύστατο κλάδο ΠΕ Γεωγράφων σύμφωνα με το νέο Π.Δ. 85/2022. Αξίζει ωστόσο, να επισημανθεί ότι ο συγκεκριμένος κλάδος έχει συσταθεί πρόσφατα και δεν έχουν πραγματοποιηθεί ακόμη διορισμοί.

Επιπλέον, δύνανται να συμμετέχουν σε θέσεις Π.Ε. Διοικητικού – Οικονομικού, κατόπιν έκδοσης βεβαίωσης συνάφειας από τις Γραμματείες των Τμημάτων αποφοίτησης.

 Ιδιαίτερα δε στην Εκπαίδευση, οι Γεωγράφοι περιλαμβάνονται ως ειδικότητα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και εντάσσονται στο Π.Ε. 04.05 Γεωλόγων – Γεωγράφων, για τη διδασκαλία του ομώνυμου μαθήματος “Γεωλογία – Γεωγραφία” της Α’ και Β’ τάξης του Γυμνασίου. 

 Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια οι θέσεις εκπαιδευτικών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση είναι ελάχιστες. Μάλιστα, σύμφωνα με την Ένωση Γεωγράφων Ελλάδος, μόλις 20 πτυχιούχοι Γεωγραφίας διδάσκουν στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, καθώς η ανάθεση του μαθήματος Γεωλογίας-Γεωγραφίας γίνεται κυρίως σε πτυχιούχους Γεωλογίας.

Τα επαγγελματικά δικαιώματα των Γεωγράφων κατοχυρώνονται μέσω του Προεδρικού Διατάγματος το οποίο δημοσιεύθηκε επίσημα στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΠΔ 147, ΦΕΚ 124, 4/6/2002).  

Το Τμήμα Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου σημειώνει ενδεικτικά ότι ένας απόφοιτος είναι σε θέση να εργαστεί πάνω σε:

• χαρτογραφικές μελέτες
• διαχείριση και ανάπτυξη G.I.S. συστημάτων και γεωγραφικών δεδομένων
• ανάπτυξη, διαχείριση και εφαρμογή γεωγραφικών βάσεων δεδομένων
• χωρική ανάλυση φαινομένων και διεργασιών
• μελέτες αστικής, περιφερειακής και αγροτικής ανάλυσης και ανάπτυξης
• χωροταξικές και πολεοδομικές μελέτες
• τοπικά αναπτυξιακά προγράμματα και μελέτες
• περιβαλλοντικές, δημογραφικές, κοινωνικές, οικονομικές μελέτες
• μελέτες διαθεσιμότητας και διαχείρισης φυσικών πόρων
• μελέτες τουριστικής ανάλυσης και ανάπτυξης
• μελέτες χωροθέτησης επιχειρήσεων, βιομηχανικών και βιοτεχνικών εγκαταστάσεων, τεχνολογικών πάρκων, υπηρεσιών και εγκαταστάσεων κοινής ωφέλειας και κοινωνικής υποδομής (σχολεία, νοσοκομεία, πάρκα, κατοικίες)
• μελέτες σκοπιμότητας και επιχειρηματικά σχέδια
• έρευνες αγοράς

Γενικότερα, μερικοί επαγγελματικοί φορείς που υποδέχονται Γεωγράφους είναι οι: 

• Κεντρική Διοίκηση (Υπουργεία, Δημόσιους Οργανισμούς, ΕΛΣΤΑΤ), Τοπική και Περιφερειακή Διοίκηση (ΟΤΑ, Περιφέρειες)
• Εκπαίδευση (Πανεπιστήμια, ΤΕΙ, Ιδιωτικά Κολλέγια, ΙΕΚ)
• Έρευνα (Ερευνητικά Ακαδημαϊκά Κέντρα, Ερευνητικά Ινστιτούτα)
• Κτηματολογικά, Περιβαλλοντικά, Τοπογραφικά και Αρχιτεκτονικά γραφεία (μελέτες πολεοδομικές-χωροταξικές, τοπογραφικά, μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων)
• Συμβουλευτικές υπηρεσίες (ΚΕΚ, Γραφεία Συμβούλων, Αναπτυξιακές Εταιρείες)
• Επιχειρήσεις που αξιοποιούν τις δυνατότητες του παγκόσμιου Ιστού (Google, διαδικτυακές υπηρεσίες, χαρτογραφικές υπηρεσίες)
• Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, φορείς της Κοινωνίας Πολιτών (για ποικίλα κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά ζητήματα)
• Διεθνείς και Υπερεθνικοί Οργανισμοί (Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, Παγκόσμια Τράπεζα, Ευρωπαϊκή Ένωση)
• Επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται για τη χωρική οργάνωση και χωροθέτηση των δραστηριοτήτων τους (οργάνωση διεθνικών δικτύων παραγωγής μεταποιημένων προϊόντων, ανάπτυξη δικτύου αλυσίδων λιανικού εμπορίου). 

Επιμέλεια κειμένου: Δημήτρης Φαλλιέρος