Η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, ή αλλιώς διττή, διπλή ή/και δίδυμη μετάβαση, αποτελεί ίσως το πιο φιλόδοξο εγχείρημα των σύγχρονων κοινωνιών, ένα εγχείρημα που συχνά παρουσιάζεται ως αναπόφευκτη εξέλιξη της τεχνολογίας και της κλιματικής ανάγκης. Κι όμως, όσο η δημόσια συζήτηση εστιάζει σε εργαλεία, υποδομές, δεδομένα και καθαρές μορφές ενέργειας, η πραγματικότητα αποδεικνύεται βαθύτερη.

Η διττή μετάβαση δεν επηρεάζει μόνο το πώς παράγουμε και καταναλώνουμε, αλλά τον τρόπο που ζούμε και συμμετέχουμε στη δημόσια σφαίρα. Η τεχνολογία είναι η αφετηρία· το πώς θα ενσωματωθεί στις κοινωνικές ισορροπίες είναι το πραγματικό διακύβευμα.

Παρά τη διεθνή πρόοδο, κυρίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η μετάβαση δεν προχωρά ενιαία ούτε χωρίς αντιφάσεις. Πίσω από τους γρήγορους ρυθμούς καινοτομίας, συναντά κανείς κατακερματισμένες πολιτικές και δομές που σπάνια επικοινωνούν.

Άλλες υπηρεσίες διαχειρίζονται την πράσινη μετάβαση, άλλες την ψηφιακή, με διαφορετικά εργαλεία για την ενέργεια, την κυκλική οικονομία ή τις ψηφιακές δεξιότητες. Όταν οι δύο διαστάσεις κινούνται παράλληλα, η ευκαιρία της συνολικής μεταμόρφωσης χάνεται, καθώς δράσεις που δεν συνδυάζονται χάνουν μεγάλο μέρος της αξίας τους.

Την ίδια στιγμή, η κοινωνική διάσταση συχνά υποτιμάται. Περιοχές που εξαρτώνται από παραδοσιακές δραστηριότητες φοβούνται ανατροπές στο οικονομικό τους υπόβαθρο, ενώ ομάδες με χαμηλές ψηφιακές δεξιότητες βιώνουν τον κίνδυνο νέων αποκλεισμών.

Η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση μπορεί να δημιουργήσει ευκαιρίες και να αναβαθμίσει την ποιότητα ζωής των πολιτών, αλλά μπορεί και να εντείνει τα χάσματα όταν οι άνθρωποι μένουν χωρίς στήριξη, εξοπλισμό ή συμμετοχή στων σχεδιασμό των πολιτικών, κάτι που ήδη συμβαίνει σε διαφορετικές χώρες και στις πλέον επιβαρυμένες κοινωνικές ομάδες.

Σε αυτή τη διασταύρωση τεχνολογίας, πολιτικής και κοινωνίας αναδύεται το κρίσιμο ερώτημα: πώς η διττή μετάβαση μπορεί να γίνει δίκαιη και συμπεριληπτική; Η απάντηση δεν περιορίζεται σε υποδομές ή νέες εφαρμογές, αλλά απαιτεί ένα νέο μοντέλο ή μοντέλα διακυβέρνησης.

Χρειάζεται συντονισμός μεταξύ θεσμών που διαχρονικά λειτουργούν ξεχωριστά, καλλιέργεια συνεργειών και, πάνω απ’ όλα, ενεργή συμμετοχή πολιτών και τοπικών κοινοτήτων. Η μετάβαση δεν μπορεί να σχεδιαστεί αποκλειστικά «από τα πάνω», αλλά πρέπει να συνδιαμορφωθεί.

Σε αυτό το πλαίσιο, το καταληκτικό συνέδριο της εμβληματικής Δράσης JustReDI (Ανθεκτικότητα, συμπερίληψη και ανάπτυξη: Προς μια δίκαιη πράσινη και ψηφιακή μετάβαση των Ελληνικών Περιφερειών), που υλοποιήθηκε με την κοινοπραξία Ερευνητικών Κέντρων (ΕΚΚΕ, ΕΑΑ, ΑΘΗΝΑ, ΕΛΚΕΘΕ) και Πανεπιστημίων (ΠΑΔΑ, ΔΙΠΑΕ), έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή για την Ελλάδα και τις Περιφέρειές της.

Το ερευνητικό πρόγραμμα ολοκληρώνει τον κύκλο του με το συνέδριο «Ανθεκτικότητα, Συμπερίληψη και Ανάπτυξη: Το τρίπτυχο της Διττής Μετάβασης των Ελληνικών Περιφερειών», τη Δευτέρα 15 Δεκεμβρίου 2025 (13:00-20:00), στο Αμφιθέατρο Ιδρύματος Β. & Μ. Θεοχαράκη.

Οι θεματικές του συνεδρίου αγγίζουν τον πυρήνα των σημερινών προκλήσεων: πώς ενισχύονται οι τοπικές κοινωνίες απέναντι στις οικονομικές και περιβαλλοντικές πιέσεις· πώς οι επενδύσεις και οι τεχνολογίες μετατρέπονται σε οφέλη για τους ανθρώπους που τις χρειάζονται περισσότερο· πώς μια συνεκτική στρατηγική δεξιοτήτων αποτρέπει νέους αποκλεισμούς· πώς γεφυρώνεται το κενό ανάμεσα στη ψηφιακή υπόσχεση και την πράσινη πραγματικότητα.

Το συνέδριο δεν αποτελεί απλώς μια ακόμα επιστημονική συνάντηση, αλλά μια ευκαιρία συνολικής επανατοποθέτησης της συζήτησης. Είναι ένας χώρος όπου ερευνητές, φορείς και πολίτες θα συναντηθούν και θα συζητήσουν τι σημαίνει «δίκαιη μετάβαση» σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον.

Σε μια περίοδο όπου η τεχνολογία εξελίσσεται ταχύτερα από τις κοινωνίες και η κλιματική κρίση επιταχύνει τις απαιτήσεις, η Ελλάδα καλείται να διαμορφώσει ένα νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα που θα συνδυάζει λειτουργικά βιωσιμότητα, καινοτομία και κοινωνική δικαιοσύνη.

Το αν θα το καταφέρουμε δεν είναι αυτονόητο. Είναι όμως απολύτως αναγκαίο. Και η συζήτηση για μια μετάβαση δίκαιη και συμπεριληπτική για όλες και όλους ξεκινά και συνεχίζεται εκεί όπου συναντώνται η γνώση, η εμπειρία και η συλλογική βούληση για αλλαγή.

Δράση ενίσχυσης επενδύσεων «Εμβληματικές δράσεις σε διαθεματικές επιστημονικές περιοχές με ειδικό ενδιαφέρον για την σύνδεση με τον παραγωγικό ιστό» / Ανθεκτικότητα, Συμπερίληψη και Ανάπτυξη: Προς μια Δίκαιη Πράσινη και Ψηφιακή Μετάβαση των Ελληνικών Περιφερειών – TAEDR-0537352.
 
Η δράση υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU.