Πώς γίνεται να μαθαίνουμε πιο αποτελεσματικά;
Γιατί είναι τόσο δύσκολο να συγκρατούμε πληροφορίες που έχουμε μάθει;
Πώς η ικανότητά μας να μαθαίνουμε θα μας βοηθήσει να ανοίξουμε πόρτες που μέχρι τώρα ήταν κλειστές; 

Αυτά τα ερωτήματα μας βασανίζουν όλους, σαν πετραδάκι στο παπούτσι. Από μικροί πιεζόμαστε να μάθουμε και να αφομοιώσουμε πληροφορίες του έξω κόσμου, αλλά για τους λάθος λόγους: επειδή κάποιος θα μας εξετάσει. Μεγαλώνουμε και μένουμε με αυτά τα κατάλοιπα, ενώ πασχίζουμε να προσεγγίσουμε τη μάθηση υπό νέους όρους. Όχι, σε κανένα σύμπαν η μάθηση δεν πρέπει να υπάρχει για να την επιδείξεις σε κάποιον τρίτο. Σε κανένα σύμπαν η μάθηση δεν πρέπει να τελειώνει όταν δίνουμε ένα χαρτί (λέγε με «Κόλλα εξετάσεων») και παίρνουμε ένα άλλο χαρτί (λέγε με «Πτυχίο»).

Η μάθηση είναι μια δια βίου συνήθεια, μια γοητευτική ρουτίνα, και μια αναπόδραστη ανάγκη. Μη σταματώντας να μαθαίνουμε αποκτούμε συνεχώς νέα κλειδιά που ανοίγουν νέες πόρτες. Όμως δεν είναι απλό πράγμα. 

Ποια συστατικά θα χρειαστούμε για να βελτιώσουμε τις μαθησιακές μας δεξιότητες; Ρωτήσαμε τη Νατάσα Μανίτσα, Εκπαιδευτική σύμβουλο, δημιουργό του εκπαιδευτικού podcast Teacher's Coffee, αρχισυντάκτρια του ELT Teacher's Corner και συνεργάτη της Express Publishing και της KnowCrunch.

Τα πιο σημαντικά στοιχεία για εκείνη είναι η έμπνευση και η έρευνα. 

«Στέκομαι ειδικά στο κομμάτι της έρευνας γιατί ενώ απαιτείται στα φοιτητικά χρόνια, δεν διδάσκεται ουσιαστικά ποτέ ολοκληρωμένα. Θεωρώ πως αυτό που θα χρειαστεί στα επόμενα χρόνια να καλλιεργηθεί είναι το πώς να σκεφτόμαστε επιστημονικά. Όσο περίπλοκο κι αν ακούγεται αυτό, τόσο εύκολα προσαρμόζεται στις ηλικίες ανάλογα με τους μαθησιακούς στόχους μέσα από την τεχνική της έρευνας. Μη ζητάς, μην περιμένεις απαντήσεις παθητικά, ψάξε, βρες, κρίνε και υιοθέτησε ή απόρριψε αναλόγως των δεδομένων». 

Υπάρχουν άραγε πράγματα που μπλοκάρουν τη διαδικασία μάθησης; Ναι, λέει η Ν.Μ. «Η ανασφάλεια, η έλλειψη αυτοπεποίθησης, η κακή αυτοεικόνα. Το γνωσιακό κομμάτι μπορεί να καταστραφεί από την ψυχολογία ενός ανθρώπου ή αντίθετα να ανθίσει αν τον κάνουμε να νιώθει σημαντικός και ικανός. Δυστυχώς η εκπαίδευση του σήμερα είναι ακόμα κυρίως ένας αγώνας δρόμου παπαγαλίας και συσσώρευσης γνώσεων. Το κομμάτι της ψυχικής ανθεκτικότητας στην Ελλάδα είναι ένα μονοπάτι απάτητο».

Να βρίσκεις λοιπόν τους ανθρώπους που σε εμπνέουν, που σε «ανεβάζουν», και να μην δέχεσαι παθητικά ό,τι διαβάζεις ή ακούς. Ερεύνησέ το πριν το αφομοιώσεις. Τι άλλο μπορείς να κάνεις; «Μυστικά και τρικς, στην ουσία δεν υπάρχουν» κατά την Ν.Μ. Απλώς μερικές ιδέες που μπορούμε να σου δώσουμε εμείς ως eduguide, θα ήταν:

• Κάνε ένα πλάνο εκμάθησης και μείνε όσο μπορείς πιστός/η σε αυτό. Πόσο θα διαβάζεις; Θα διαβάζεις κάθε μέρα ή -για παράδειγμα- τρεις φορές την εβδομάδα; Δεν χρειάζεται πάντα να αφιερώνεις ατελείωτες ώρες πάνω από υπολογιστές και βιβλία μέχρι να γίνουν τα μάτια σου κουμπότρυπες. Μερικές ώρες ανά τακτά διαστήματα που θα ορίσεις εσύ, μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικές.
• Επίσης μην ακούς συμβουλές του τύπου: «Ξύπνα στις 5:00 το πρωί που θα έχει ησυχία για να μελετήσεις». Ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και το βιολογικό μας ρολόι διαφέρει εξίσου. Άλλοι απορροφούν καλύτερα τις πληροφορίες το πρωί, άλλοι το βράδυ. Άλλοι τις απορροφούν από γραπτό λόγο, άλλα με video, άλλοι με podcast. 
• Βρες συνοδοιπόρους και μέντορες, ανθρώπους με τους οποίους μοιράζεσαι το ίδιο πάθος για γνώση. Έτσι ο ένας θα παρακινεί τον άλλον.
• Μην ξεχνάς: μάθηση σημαίνει «κατανόηση». Δεν έχεις μάθει κάτι αν δεν το έχεις πρώτα κατανοήσει. Και πώς θα ξέρεις ότι σίγουρα έχεις κατανοήσει κάτι; Όταν θα μπορείς να το εξηγήσεις σε κάποιον τρίτο, με απλά λόγια – αυτή ήταν και η τεχνική του νομπελίστα Richard Feynman.
• Νιώθεις ότι διαβάζεις αργά και ότι αφομοιώνεις δύσκολα; Υπάρχουν εργαλεία και δωρεάν μαθήματα εκεί έξω για να σε βοηθήσουν σε αυτό. Με μόνο μία αναζήτηση στο Udemy βρήκαμε πάνω από 100 δωρεάν courses για Speed Reading & Learning αλλά και για Memory Improvement.
• Νιώθεις σαν να μην έχεις κίνητρο; Νιώθεις σαν να θες να φωνάξεις «Αντώνη αγάπη μου έλα πάρε με από εδώ» κάθε φορά που μελετάς; Τότε σίγουρα μελετάς κάτι που δεν σε ενδιαφέρει. Άσε το στην άκρη. Μελέτα αυτά που σε ιντριγκάρουν, αυτά που σου αρέσουν και σε εκφράζουν. Όπως είχε πει κάποτε ένας διανοητής: «Όλοι είναι ιδιοφυΐες. Αλλά αν κρίνεις ένα ψάρι από την ικανότητα του να σκαρφαλώσει σε ένα δέντρο, θα περάσει όλη τη ζωή του νομίζοντας ότι είναι ηλίθιο». Αν εσύ λατρεύεις να κολυμπάς, μην πασχίζεις παράλληλα να σκαρφαλώνεις σε δέντρα. Βρες το στοιχείο σου.

Γιατί τα λέμε όλα αυτά; Επειδή το πόσο καλός/η είσαι στο να μαθαίνεις, αποτελεί Δεξιότητα που τη ζητάει όλο και περισσότερο η αγορά εργασίας. Κάποιοι μάλιστα την ονομάζουν Learnability (από τις λέξεις learning + ability). Και θεωρούν ότι μετά το IQ (δείκτης ευφυίας) και EQ (δείκτης Συναισθηματικής Νοημοσύνης), το LQ (Learnability Quotient ή δείκτης ικανότητας μάθησης και προσαρμοστικότητας), είναι το νέο ζητούμενο για όποιον σε θέλει στην ομάδα του.

Και η δεξιότητα αυτή καλλιεργείται, όπως οποιαδήποτε άλλη. Φτάνει να μην την παρατήσεις. Η μάθηση έχει (ή θα έπρεπε να έχει) μας λέει η Ν. Μανίτσα «εξελικτική πορεία και σχεδιασμό. Είναι σαν ένα βιβλίο με πρόλογο, κυρίως θέμα αλλά χωρίς επίλογο. Δεν τελειώνει ποτέ».

Κείμενο: Δημήτρης Φαλλιέρος
Φωτογραφία: Unsplash